Niet onregelmatig, maar regel onbekend: taxikofschip

Als masterstudent Taalwetenschap heb ik extra inzicht in de opbouw en ontwikkeling van talen. Ik vind het dan ook tof wanneer ik dat kan toepassen in de bijlessen die ik geef bij Huiswerkbegeleiding Culemborg en daarmee verder te gaan dan mogelijk is in klassikale lessen. Misschien vraag je je af of het niet teveel gevraagd is voor een leerling die moeite heeft met een vak om nóg dieper op de stof in te gaan, maar het tegendeel is waar. Ik kan de tijd nemen om een leerling de regelmaat in de onregelmatigheden te laten ontdekken. Waar ze eerst dachten de uitzonderingen simpelweg te moeten ‘stampen’, kan ik ze er de logica van in laten zien. Dan kunnen ze het gaan begrijpen, zodat ze het makkelijk kunnen onthouden.

Taxikofschip of fokschaap

Neem bijvoorbeeld de voltooid deelwoorden die eindigen op -t in plaats van -d, waarvoor je op school het bekende ezelsbruggetje taxikofschip of fokschaap aangeleerd krijgt. Wist je dat dit onderscheid puur afhankelijk is van één eigenschap? Het gaat erom of de laatste klank van de stam stemhebbend (stembanden trillen mee) of stemloos (stembanden trillen niet mee) is. Dat is het enige verschil tussen de d en de t: de d is stemhebbend en de t is stemloos. Dit verschil is duidelijker te merken bij klanken die langer aan te houden zijn, zoals een v en een f, of een z en een s. Probeer het maar uit: leg je hand op je adamsappel en hou de klanken een tijdje aan. Kan je het trillen van je stembanden voelen?

Stemhebbende klank

Als de stam van een werkwoord eindigt op een stemhebbende klank (bijv. d, v, z, g, b, m, n en de klinkers), dan schrijf je het voltooid deelwoord met een d. Als het echter eindigt op een stemloze klank (dat zijn dus de t, x, k, f, s, ch, p), dan schrijf je het voltooid deelwoord met de stemloze t. Dat is veel logischer dan een zogenaamd taxikofschip!

Moeite met het vak Nederlands? Bijles helpt!

Heb jij moeite met het vak Nederlands, vind je spelling lastig of krijg je de regels – zoals het taxikofschip – maar niet in je hoofd? Met bijles begeleiden we je individueel op het gebied van de Nederlandse taal en bijbehorende ezelsbruggetjes. Naast uitleg van de stof besteden we ook aandacht aan jouw planning, leerstrategieën en oefen je met extra opdrachten om beter in het vak te worden.

Door Mattanja Blaauwendraad, bijlesdocent Huiswerkbegeleiding Culemborg